Opinie James Kennedy
De Verenigde Staten treden harder op tegen Amerikaanse bedrijven die steekpenningen betalen in het buitenland dan Nederland, staat in een rapport van Transparency International uit 2018, zelfs met Donald Trump aan het roer. Corruptie in het buitenland is iets anders dan corruptie in het binnenland.
Nederland staat nog steeds op de achtste plaats als het gaat om de bestrijding van corruptie, terwijl de VS het moet doen met een 22ste plek. Dat komt deels door de grote macht van geld en lobby’s in de Amerikaanse politiek. De kritiek op Nederland richt zich vooral op de lakse houding van de overheid op het gebied van witwassen en fraude en minder op het niet vervolgen van bedrijven of werknemers die steekpenningen betalen.
De VS voeren een actief beleid en hebben heldere juridische kaders opgesteld om buitenlandse corruptie aan te pakken, terwijl het Nederlandse wettelijke en juridische kader de vervolging van bedrijven en werknemers die verdacht worden van corrupte praktijken in het buitenland juist bemoeilijkt, constateert Transparency International.
Prins Bernhard
Waarin ligt het verschil? Amerika werd al eerder – in de jaren zeventig – wakker geschud toen duidelijk werd dat Amerikaanse bedrijven steekpenningen betaalden aan vooraanstaande buitenlanders om hun zaken te bevoordelen. Een van de voorbeelden die destijds een rol speelden was dat luchtvaartbedrijf Lockheed steekpenningen betaalde aan Prins Bernhard. Dit rechtvaardigde de aanscherping van Amerikaanse wetten omtrent de omkoping van buitenlandse ambtenaren en bestuurders. De Foreign Corrupt Practices Act (FCPA) uit 1977 verbood elk Amerikaans bedrijf om steekpenningen te betalen in het buitenland. Bedrijven kunnen zelfs vervolgd worden als het smeergeld indirect wordt uitbetaald. Hun boekhouding moet aan federale eisen voldoen. In de jaren negentig werden zelfs buitenlandse bedrijven die zaken deden in de Verenigde Staten gehouden aan dezelfde wettelijke norm.
Deze wet wordt nog altijd met verve uitgevoerd door Amerikaanse overheidsinstanties. De Amerikaanse schatkist ontvangt een paar miljard dollar per jaar door de boetes aan bedrijven en soms worden individuen strafrechtelijk vervolgd. Bovendien hebben de Amerikanen druk uitgeoefend op andere landen om samen met hen te strijden tegen corruptie en witwassen. De anti-corruptie-agenda is in 2012 uitgebreid met de zogenoemde Magnitsky Act, genoemd naar de Russische advocaat die in een Russische cel stierf nadat hij een omvangrijk corruptieschandaal had blootgelegd, waardoor corrupte ambtsbekleders overal ter wereld aangepakt kunnen worden. De VS spelen al decennialang een leidende rol in de mondiale strijd tegen corruptie.
Nederland is daar nu ook mee bezig. Onder aanvoering van Nederland wordt in de EU onderhandeld over wetgeving (vernoemd naar Magnitsky) die het mogelijk maakt dat bedrijven en personen die zich in het buitenland schuldig maken aan corruptie vervolgd worden.
Donald Trump
Actief zijn is nog niet hetzelfde als succesvol zijn. Er zal zeker nog veel laakbaar gedrag onzichtbaar blijven. Landen die hard tegen corruptie vechten zijn niet per definitie de minst corrupte landen. Italië heeft ook een actief anti-corruptiebeleid, maar nog geen goede reputatie. In Amerika zijn ook genoeg tegenstemmen, vooral uit het bedrijfsleven, die de huidige wetgeving te streng vinden en vinden dat die hun concurrentiepositie onder druk zet. Een van die critici was Donald Trump.
Niemand verwacht dat de president de FCPA opdoekt en het Congres zou de wet zelfs nog strenger kunnen maken. Amerika zal de leidende rol in corruptiebestrijding dus wel houden. Maar als een Amerikaanse president zich niet houdt aan de norm, door zijn eigen belang voorop te stellen, wordt de rol van de VS als corruptiebestrijder wel degelijk ondermijnd. Dat zou niet funest hoeven zijn als er meer landen in de bres springen. Zolang er nog te veel landen zijn die achterblijven in de strijd tegen corruptie, zal het een moeizame strijd blijven. Daarom is het des te belangrijker dat een land als Nederland nog beter z’n best doet dan het van oudsher heeft gedaan.
James Kennedy is een Amerikaanse historicus en decaan van het University College Utrecht. In Trouw geeft hij om de week zijn visie op de Nederlandse samenleving. Lees hier meer columns van James Kennedy.
Bron: Trouw