Johan van Heerde en Jan Kleinnijenhuis
Buitenlandse bedrijven profiteren in Nederland niet alleen van het gunstige belastingklimaat, ook van handelsverdragen wordt gretig gebruikgemaakt.
Buitenlandse bedrijven maken via brievenbusfirma’s gebruik van Nederlandse handelsverdragen om andere staten aan te klagen. Na de Verenigde Staten werden in de afgelopen dertig jaar vanuit Nederland de meeste claims bij andere landen neergelegd. Het overgrote deel daarvan is afkomstig van buitenlandse bedrijven, die Nederland als claim-hub gebruiken.
Dat blijkt uit een rapport dat Milieudefensie in samenwerking met de onderzoeksbureaus TNI, Somo en de niet-gouvernementele organisatie Both ENDS, vandaag publiceert. Volgens die organisaties zorgen de Nederlandse handelsverdragen ervoor dat staten huiverig zijn om wetgeving in te voeren waardoor bedrijven schade lijden.
“Als een overheid bijvoorbeeld gaswinning verbiedt of haar financiële sector beschermt door een bank te nationaliseren, en een bedrijf vindt dat het hierdoor winst misloopt, kan dat bedrijf schadevergoeding eisen”, zegt Freek Bersch van Milieudefensie. “Het kan zo als politiek drukmiddel worden ingezet.”
Schadeclaim
Via de zogeheten ISDS-regeling, die in veel handelsverdragen is opgenomen, kunnen bedrijven een schadeclaim bij staten neerleggen. Deze claim wordt vervolgens voor een speciaal tribunaal buiten nationale rechters om behandeld. Dit vonnis is bindend. Meer dan 100 miljard dollar werd volgens de onderzoekers door multinationals via Nederlandse handelsverdragen geclaimd. Hoeveel geld hiervan is toegekend is niet te zeggen: bij de meeste zaken is dit niet bekendgemaakt of werd een schikking getroffen.
Milieudefensie baseert zijn publicatie op openbare cijfers van de Wereldbank. Wereldwijd zijn er 817 speciale ISDS-zaken bekend, 96 daarvan zijn aangespannen vanuit Nederland. Alleen vanuit de VS zijn er meer procedures gestart. Het totale aantal zaken ligt volgens het rapport vermoedelijk nog hoger omdat er ook claims worden behandeld achter gesloten deuren.
Net als in de discussie over belastingontwijking, is het de vraag of de rol van Nederland hier kwalijk is
Het voor een tribunaal slepen van een staat door bedrijven neemt de afgelopen jaren sterk toe. Werden in de jaren negentig nog enkele claims per jaar op tafel gelegd, de afgelopen jaren waren dat er jaarlijks meer dan zestig.
Populair
Van de zaken die via Nederland worden gestart is het overgrote deel afkomstig van buitenlandse multinationals: 84 procent. Die bedrijven maken gebruik van de bijna honderd uitgebreide handelsverdragen die Nederland in de afgelopen vijftig jaar met andere landen sloot en waarin de ISDS-regeling werd opgenomen. Daarmee is vestigen in Nederland niet alleen gunstig om belasting te ontwijken, maar ook om gebruik te maken van handelsakkoorden.
Dat Nederland zo populair is als claimland is volgens Milieudefensie te danken aan de ruime definitie van een investeerder. Bedrijven kunnen zelfs via een Nederlandse brievenbusfirma het eigen moederland aanklagen en zo het nationale rechtssysteem omzeilen. Dat bleek in 2008 toen het bedrijf Rompetrol een zaak aanspande tegen thuisland Roemenië op basis van het investeringsverdrag met Nederland.
De kritiek op de ISDS-regeling is volgens Nikos Lavranos onterecht. Lavranos is sectretaris-generaal van denktank EFILA, die zich hard maakt voor behoud van investeerdersbescherming zoals ISDS, en onderhandelde jarenlang voor de Nederlandse overheid over handelsverdragen. Lavranos stelt dat de ISDS-regeling noodzakelijk is om investeerders te beschermen tegen landen die zomaar de regels veranderen waardoor investeerders een grote schadepost kunnen oplopen.
Ook vraagt Lavranos zich af of het totaal van 817 ISDS-zaken veel is, vergeleken met alle internationale handel. “Arbitrage via ISDS is het laatste middel waar bedrijven voor kiezen. Je moet bedenken dat zo’n zaak lang duurt en kostbaar is. Daarnaast is het helemaal niet gezegd dat een bedrijf zo’n zaak wint: slechts een beperkt aantal claims is beslecht in het voordeel van de investeerder.”
Lees ook:
– Nederland spil in groeiend aantal claims van bedrijven tegen staten
– Nederland is populaire claim-hub
Bron: Trouw
Nederland is populaire claim-hub
Johan van Heerde
Buitenlandse bedrijven gebruiken beschermingsclausules in Nederlandse handelsverdragen om andere staten aan te klagen. Wat zijn de argumenten voor en tegen deze clausules?
Een van de grondleggers van de ISDS-regeling is Nederland. Samen met Indonesië sloot Nederland vijftig jaar geleden een van de eerste verdragen waarin een bedrijf het recht kreeg het land waarin ze investeerden aan te klagen buiten een nationale rechter om. Doel van de overeenkomst was de economische samenwerking in brede zin te bevorderen, schreef de Volkskrant in 1968. Een eventuele zaak zou worden uitgevochten bij een speciaal tribunaal via de Wereldbank, precies zoals nu nog altijd het geval is.
Nu, vijftig jaar later, zijn er wereldwijd 3324 handelsverdragen met een beschermingsclausule voor investeerders, becijfert Milieudefensie in een rapport dat vandaag verschijnt. Dertig jaar geleden werd de eerste claim op basis van een verdrag ingediend. In de jaren negentig steeg het aantal zaken mondjesmaat, om na de eeuwwisseling fors toe te nemen tot jaarlijks ruim zestig in het afgelopen lustrum.
Lobbymiddel
Nederland speelt in die ISDS-zaken een sleutelrol: na de VS blijkt Nederland de grootste claim-hub ter wereld. Vooral buitenlandse bedrijven maken gebruik van de route. Op die manier faciliteert Nederland volgens Milieudefensie een lobbymiddel voor grote bedrijven. “Door te dreigen met een ISDS-claim kunnen multinationals overheden onder druk zetten om beleid aan te passen”, zegt Freek Bersch van Milieudefensie.
Nikos Lavranos, sectretaris-generaal van denktank EFILA, die zich hard maakt voor behoud van investeerderbescherming zoals ISDS, verdedigt het systeem. “Staten zoeken de grens van de wet op en investeerders gebruiken de mogelijkheden die er zijn, zoals ISDS-arbitrage. Voordat een investeerder een zaak kan beginnen moet er eerst iets gebeuren waardoor een investeerder schade ondervindt. Je moet ISDS dus niet zien als een melkkoe of drukmiddel: als er geen aantoonbare schade is, kost een ISDS-zaak het bedrijf alleen maar veel geld. En je moet niet vergeten dat bedrijven in principe graag gevestigd blijven in een land waar ze actief zijn, die zoeken geen conflict.”
Lavranos wil de bewering dat de regeling wordt gebruikt om milieuwetgeving te omzeilen omdraaien. Hij noemt het voorbeeld van een bedrijf in de toerismesector dat de overheid van Barbados daagde. Het Caribische eiland kwam zijn eigen milieuwetgeving niet na, waardoor het water vervuild raakte en toeristen wegbleven. “Als landen milieu-afspraken niet nakomen kan ISDS juist worden ingezet om dat toch van ze te vorderen.”
Voorkeurstarief
Volgens Milieudefensie kan ISDS wel degelijk kwaad. Zij noemen als voorbeeld de zaak van mijnbouwbedrijf Newmont tegen Indonesië. Newmont spande eerst een zaak aan maar trok die later weer in toen het van Indonesië de garantie kreeg dat het een nieuwe belasting van 25 procent niet hoefde te betalen. Newmont wist volgens Milieudefensie een voorkeurstarief van 7,5 procent te bedingen. Het bewijs dat dreigen met een forse claim tot huiverigheid bij een overheid kan leiden, aldus de onderzoekers.
Volgens Milieudefensie moeten landen het systeem van claimen herzien. Deels gebeurt dit al. Het Ceta-akkoord tussen de EU en Canada bevat al een nieuwe vorm van arbitrage in het geval er conflicten tussen investeerders en staten zijn. “Maar”, zei handelsminister Sigrid Kaag eind december in de Kamer, “zouden we nú met Canada een onderhandeling beginnen dan zou investeringsbescherming of geschillenbeslechting niet in het akkoord worden opgenomen.”
In de onderhandelingen tussen de EU en Japan is volgens Kaag investeringsbescherming geen element. Voor Oeso-landen is die bescherming niet nodig, want de rechtsstaat in die landen is volgens Kaag dusdanig dat bedrijven hun verhaal kunnen doen via normale justitiële procedures. “Dat is anders in landen waarin de rechtsstaat anders is en de toegang tot het recht anders verloopt.”
Bron: Trouw
Via een brievenbusfirma is een claim snel geregeld
Jan Kleinnijenhuis
Bedrijven hebben hier brievenbusfirma’s vanwege belastingvoordelen. Ze zijn ook een goede uitvalsbasis voor claims tegen landen.
Wie brievenbusmaatschappij zegt, denkt direct aan belastingontwijking. Die rol van de veelal lege bv’s die multinationals graag in Nederland oprichten, is de afgelopen jaren volop bediscussieerd. Nederland staat onder internationale druk om een einde te maken aan zijn rol als spil in belastingontwijking door grote bedrijven.
Dat die bedrijven graag naar Nederland komen, heeft vooral te maken met de vele belastingvoordelen die bedrijven hier vinden. Die liggen vast in handelsverdragen die Nederland sluit met tal van andere landen in de wereld. Omdat Nederland zoveel van die verdragen heeft afgesloten, is het voor bedrijven die in meerdere landen actief zijn aantrekkelijk om winst via Nederland te sluizen.
De handelsverdragen regelen naast de belastingvoordelen ook de rechten van investeerders. En die zijn in Nederland ruim, zo stelt Milieudefensie op basis van eigen onderzoek. Het begrip ‘investering’ is in de verdragen zo ruim, dat vrijwel alles eronder valt. En om als ‘investeerder’ een beroep te kunnen doen op het verdrag dat Nederland met derde landen heeft gesloten, is vaak niet meer dan een brievenbusfirma nodig: een – vrijwel – lege vennootschap, die vooral bekend is vanuit de discussie over belastingontwijking.
De brievenbusmaatschappij is er dus niet alleen voor de belastingroute via Nederland, maar kan als basis dienen voor het indienen van claims tegen derde landen. Bedrijven kunnen op die manier gebruikmaken van de investeringsverdragen die Nederland heeft gesloten.
Net als in de discussie over belastingontwijking, is het de vraag of de rol van Nederland hier kwalijk is. Opeenvolgende staatssecretarissen hebben belastingverdragen verdedigd met het standpunt dat ze alleen bedoeld zijn om dubbele belastingheffing te voorkomen. Dat bedrijven ze vervolgens gebruiken om nergens belasting te betalen is in die redenering een onbedoeld bijeffect.
Hetzelfde geldt in principe voor de investeringsverdragen. Die bieden van oudsher bescherming tegen bijvoorbeeld onteigening door overheden van bezittingen van bedrijven. Maar Nederland gebruikt de investeringsverdragen ook als uithangbord naar multinationals om zich in Nederland te vestigen. Advocaten prijzen Nederland aan vanwege de vele investeringsverdragen en de ruime bescherming die Nederland bedrijven daarin biedt.
Samen met de belastingvoordelen wil Nederland zich via die route aantrekkelijk maken voor investeringen uit het buitenland, al dan niet als doorvoerland. Dat is te zien in de bedragen die jaarlijks – op papier – door Nederland worden gesluisd. Zo’n 4000 miljard dollar vloeit jaarlijks door Nederland in de vorm van ‘directe buitenlandse investeringen’.
Bron: Trouw