Hans Marijnissen
Op de departementen in de Arubaanse regeringszetel Oranjestad slaan de deuren, en dat geluid is bijna terug te horen tussen de regels die premier Mike Eman in een brief aan premier Rutte heeft gestuurd.
Op getergde toon eist Eman dat de benoeming van Alfonso Boekhoudt als gouverneur van Aruba wordt ingetrokken. Die is volgens Eman ‘onrechtmatig’.
Sinds 1986 is Aruba een zelfstandig land binnen het Koninkrijk der Nederlanden, maar níet onafhankelijk. Een gouverneur vertegenwoordigt daarom de belangen van het koninkrijk, maar hij staat ook aan het hoofd van de Arubaanse regering. Het is gebruikelijk dat de Arubaanse regering kandidaten voor die post naar voren schuift, en dat de rijksministerraad (de Nederlandse ministerraad aangevuld met de gevolmachtigde ministers van Aruba, Curacao en Sint-Maarten) vervolgens de nieuwe gouverneur benoemt.
Eman dacht dat het deze keer ook zo zou gaan en schoof zijn huidige minister van financiën Angel Bermudez naar voren. Maar minister Plasterk (binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties) droeg op eigen houtje Alfonso Boekhoudt voor, de huidige gevolmachtigde minister voor Aruba in de rijksministerraad. Plasterk heeft naar verluidt twijfels over de bestuurlijke capaciteiten van Eman die wegkijkt van vermeende financiële malversaties door zijn kabinetsleden. En daardoor wantrouwt hij ook Emans minister van financiën. Op Boekhoudt die hij van dichtbij meemaakt, kan Plasterk wél rekenen.
De grote vraag is nu of Plasterk de Arubaanse regering mag overrulen. Het ís in ieder geval eerder gebeurd. In juni 1970 werd Ben Leito benoemd tot gouverneur van de Nederlandse Antillen na de staking van werknemers van de Shell-olieraffinaderij op Curaçao en de volksopstand die daarop volgde. Daarbij gingen delen van Willemstad in rook op en vielen twee doden en tientallen gewonden. Nederland verving na die opstand eigenhandig gouverneur Cola Debrot voor de afro-Curaçaoënaar Leito, in de hoop dat met een duidelijk zwarte bestuurder de druk van de ketel zou gaan. Hij zou tot 1983 blijven.
Kolonisator
Eman wijst in zijn brief aan Rutte erop dat uit notulen van de Rijksministerraad van 8 december 2000 blijkt dat het gebruikelijk is dat de landen zelf de kandidaten voor het gouverneurschap voordragen. Daarom ook is de handelwijze van Plasterk volgens hem ‘onrechtmatig’. Maar Eman slaat in zijn betoog, al dan niet bewust, wat regels over. In die notulen wordt weliswaar een ‘zeker gebruik’ (dat eilandregeringen mogen voordragen, red.) gemeld, maar ook het feit dat ‘wettelijke bepalingen ontbreken.’ Het enige wettelijk kader waarbinnen de benoeming moet plaatsvinden, bestaat uit het zogenaamde ‘Reglement voor de Gouverneur van Aruba’, vastgesteld op 10 oktober 2010. Daarin is over de aanstellingsprocedure alleen opgenomen dat de gouverneur ‘bij koninklijk besluit voor de tijd van zes jaren wordt benoemd.’
Plasterk lijkt dus in zijn recht te staan. Of het slim is, is een tweede. Op de eilanden die voorheen de Nederlandse Antillen heetten, waait momenteel een emancipatoire wind, zeer kritisch over de bemoeienis door Nederland die nog steeds als de kolonisator wordt gezien. De ingreep door Plasterk wordt in dat licht bezien. Ook zijn er twijfels bij de redenen voor de ingreep. Eman mag dan een zwakke premier zijn, zijn minister van financiën heeft kwaliteit. Heeft Plasterk wel inhoudelijke argumenten om Angel Bermudez zo hard af te wijzen?
Eman zou die handelwijze van Plasterk kunnen opvatten als ‘onbehoorlijk bestuur’. Maar hij kan er niet veel mee. Op koninkrijksniveau mag op dit moment door een leemte in de wet niet geprocedeerd worden. Er is een geschillenregeling in de maak, maar daarover ruziën de eilanden ook al met Nederland. Plasterk wil dat de geschillen in zo’n regeling eerst voor advies worden voorgelegd aan de Raad van State, waarna de minister zelf uiteindelijk beslist. De eilanden willen op hun beurt dat geschillen met Nederland aan een échte rechter kunnen worden voorgelegd. De kwestie rond de gouverneur komt voor die regeling in ieder geval net te vroeg.
Bron: Trouw