Isabel Bankeke
De moord op Ján Kuciak is de tweede dodelijke aanslag op een journalist in Europa in korte tijd. Half oktober werd een Maltese journaliste om het leven gebracht die schreef over corruptie op Malta. De incidenten roepen de vraag op: groeit het gevaar voor journalisten in Europa?
Nee
Ernest Sagaga, hoofd mensenrechten en veiligheid bij de Internationale Federatie van Journalisten (IFJ) in Brussel
“Het afgelopen half jaar hebben drie moorden op journalisten in Europa tot schokgolven geleid: de dood van de Zweedse journalist Kim Wall in een duikboot in Denemarken, de bomaanslag op Daphne Caruana Galizia op Malta en nu de moord op de Slowaakse journalist Ján Kuciak. Hoe kan dit drama hebben plaatsgevonden, klinkt het iedere keer, in ons veilige en democratische Europa?
“Natuurlijk is het vreselijk dat die journalisten om het leven zijn gekomen, onthutsend bovendien. Maar het zijn incidenten. Het is te vroeg om te spreken van een trend. De journalistiek is een relatief gevaarlijk vak. Dat is altijd al zo geweest. Met name onderzoeksjournalisten zoals Caruana Galizia en Kuciak lopen het risico op intimidatie en geweld. Zij speuren naar informatie die criminelen koste wat kost verborgen willen houden.
“Of intimidatie en bedreigingen jegens journalisten toeneemt? Dat is moeilijk te zeggen. Het komt voor in allerlei gradaties: van juridische stappen tot scheldkanonnades. Onder meer door de opmars van het populisme in Europa krijgen journalisten wel van alles naar hun hoofd geslingerd, ze worden uitgemaakt voor leugenaars en verspreiders van nepnieuws.
“Ook via sociale media worden bedreigingen geuit. Via die weg is het makkelijker geworden kritiek te spuien, en de intimidaties zijn op internet voor iedereen duidelijk zichtbaar. Het voelt daardoor misschien alsof het gevaar voor Europese journalisten toeneemt, maar of dat daadwerkelijk zo is? IFJ is altijd bezorgd om de veiligheid van journalisten. Maar ik ben hoopvol. In Slowakije zijn de autoriteiten meteen in actie gekomen, de EU en internationale organisaties slaan de handen ineen om uit te zoeken hoe de moord op Kuciak heeft kunnen gebeuren en door wie. Dat is in China, Mexico of India wel anders.”
Ja
Drew Sullivan, medeoprichter Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP), dat samenwerkte met Kuciak
“Er zullen meer journalisten in Europa vermoord worden, en de aanslagen zullen elkaar in steeds rapper tempo opvolgen. Dat klinkt hard, maar het is de realiteit. Er is een trend ingezet. Hoe dat komt? De onderzoeksjournalistiek groeit en bloeit. Maar de georganiseerde criminaliteit ook, zij infiltreert steeds dieper in de Europese overheidsinstanties. Heus niet alleen in Oost-Europese landen zoals hier in Bosnië, vanwaar ik nu bel, Montenegro en Albanië.
Onder meer door de opmars van het populisme in Europa krijgen journalisten wel van alles naar hun hoofd geslingerd
“Ook in het Westen groeit de macht van bendes en criminele organisaties. Zo stinkt het in de havens van Antwerpen en Rotterdam. Ik heb onlangs nog met gangleden gesproken, die me vertelden dat ze hooggeplaatste Europese piefen in hun broekzak hadden zitten. Bluf? Ik vrees van niet.
“Zodoende groeit de kans dat de paden van journalisten en criminelen elkaar kruisen. Hier in Oost-Europa is het moeilijker dan ooit tevoren om journalistiek te bedrijven. Het is gemeengoed geworden om journalisten onder druk te zetten, ook vanuit de overheid, die in toenemende mate corrupt is.
“Niet alleen doen politici informatie die hun niet van pas komt af als nepnieuws, waarmee ze onze geloofwaardigheid ondermijnen en een agressief klimaat voor journalisten creëren. Ook werken ze ons actief tegen. Ze doen alles om te voorkomen dat gevoelige informatie die het daglicht niet kan verdragen wordt gevonden.
Politici doen alles om te voorkomen dat gevoelige informatie die het daglicht niet kan verdragen wordt gevonden
“Rechtszaken worden aangespannen en intimidatie en geweld zijn hier niets bijzonders. Die ontwikkeling schuift zonder twijfel op naar het Westen. Van de oprukkende georganiseerde criminaliteit en de gevolgen voor ons vak merken jullie daar in Nederland nu misschien nog niets, maar de komende jaren zal de sluier stukje voor stukje worden opgelicht. Door onderzoeksjournalisten.”
Lees ook:
‘De Italiaanse maffia in Slowakije; tentakels die reiken tot in de politiek.’ Het is kop boven het laatste artikel van de journalist Ján Kuciak, die vorige week samen met zijn verloofde Martina Kusnirova vermoord werd.
Bron: Trouw