Bendegeweld op Curaçao | Door Charlotte Huisman – Volkskrant

Begin januari wordt de Rotterdamse Janisairah Jano (26) op Curaçao doodgeschoten. Ze is vermoedelijk slachtoffer van een bendeoorlog die het eiland in zijn greep heeft. Maar begin op Curaçao niet over die bendes.

Proloog

Haar zwarte schoenen met plateauzolen en lange, zilverkleurige naaldhakken liggen nog op de tafel in de voorkamer in het huis van de familie Jano. In dit ruime familiehuis in een wat stoffige, slaperige buurt van Curaçao bracht Janisairah Jano de laatste dagen van haar leven door. Haar blauwe koffer, waarmee ze naar Nederland zou terugreizen, staat in een hoek.

Tante Marvys (57) ziet voor zich hoe haar zichtbaar zwangere nichtje voor de spiegel in de kamer haar haar aan het doen is, om uit te gaan. ‘Ze danste erbij, dat kon ze goed. Ze was zo levenslustig en vrolijk. ‘Tot later’, zei ze. Het was de laatste keer geweest dat ik haar sprak.’

De familie is in shock sinds zij in de vroege ochtend van 3 januari het slechte nieuws kregen. Janisairah Jano, 26 jaar oud, raakte zwaar gewond bij een schietpartij op Curaçao. Enkele uren later overleed ze. Door geweld dat het Openbaar Ministerie in verband brengt met de bendeoorlog tussen de No Limit Soldiers en Buena Vista City. De vriend van Janisairah zou het doelwit zijn geweest omdat hij in de auto van zijn broer reed: de broer die de No Limit Soldiers verdenken van de moord op ‘hun’ rapper Small V.

Irving ‘Luwi’ Jano (49), oom van Janisairah, kent het verhaal. ‘Roddels zijn gevaarlijk’, zegt hij slechts.

Het OM heeft er de handen vol aan, maar Irving Jano zwijgt liever over de bendes. Net als de rest van het eiland. Te gevaarlijk om je daar in te mengen. Maar iedereen op Curaçao weet precies wat er aan het ontstaan van de bendes ten grondslag ligt.

Zwijgcultuur

De in Nederland geboren Janisairah deed de secretaresseopleiding op het ROC Zadkine in Rotterdam. Ze kwam graag naar Curaçao. Net als veel andere in Nederland wonende Jano’s verbleef zij dan in het vrijstaande familiehuis met een tuin en een carport, achter de stenen omheining met oranje geverfde spijlen.

Maar, zegt tante Marvys, Curaçao is al lang niet meer het eiland van haar jeugd, toen iedereen onbezorgd de deuren open liet, dag en nacht.

Slechts een paar kilometer van het familiehuis kwam op die vroege januari-ochtend de witte Volkswagen waarin Janisairah zat tegen de vangrail tot stilstand. De auto was doorzeefd met kogels. Janisairah zat op de bijrijdersstoel, haar vriend, die zwaargewond raakte, achter het stuur. Achterin zaten vier kleine kinderen.

Tante Marvys voelt zich ziek sinds die dag. Ineengedoken en met rode ogen zit ze op de betegelde veranda. ‘Hoe kan een onschuldige, zwangere vrouw van zoiets slachtoffer worden?’, vraagt ze zich af.

Haar jongere broer Irving Jano is er ook. Hij is een gezien muzikant op het eiland. Tot de laatste verkiezingen stond hij op de lijst van de politieke volkspartij FOL.

Het is schandalig, zegt hij, dat na de dood van hun nichtje verhalen gingen dat zij een gangsterliefje zou zijn. ‘Zij was grappig, lief en slim, een meid die serieus met haar toekomst bezig was. Met de onderwereld had ze niets te maken.’

‘Curaçaoënaars praten niet graag in detail over dit soort geweld’, zegt Irving. ‘Dan heb je morgen ook problemen.’ In de kleine gemeenschap van het eiland waar men elkaar kent, weten mensen volgens hem wel zo’n beetje wie erin zitten. ‘Niemand gaat zich ermee bemoeien, te riskant. Het is ook niet onze taak, maar die van het OM.’

Op het Openbaar Ministerie van Curaçao, in het centrum van Willemstad, hebben ze hun handen vol aan wat zij ‘criminele organisaties’ noemen. Het zijn geen gangs volgens de Amerikaanse definitie, zegt hoofdofficier Heiko de Jong. Die zijn meer op de verdediging van hun territorium gericht. ‘Na de schietpartij bij de vertrekhal van luchthaven Hato (de internationale luchthaven van Curaçao, red.) in 2014 werd duidelijk dat iedereen slachtoffer kan worden van hun heen-en-weergeschiet.’ De dood van de jonge, zwangere vrouw maakt Curaçaoënaars duidelijk hoe dichtbij en nietsontziend het geweld op hun eiland kan zijn.

Nietsontziend geweld

Het brute geweld van groepen als No Limit Soldiers (NLS) en Buena Vista City heeft volgens officier De Jong te maken met de ‘Curaçaose partycultuur’, een actiecultuur van stoere dingen doen. ‘De vrouw is ondergeschikt. In rapvideo’s verheerlijken zij het geweld. Op Facebook plaatsen ze foto’s van zichzelf met wapens. Ook mensen die geen deel uitmaken van deze groepen kunnen rondlopen met de tatoeage van een tank, het onderscheidingsteken van No Limit Soldiers. Dergelijke symbolen oefenen een aantrekkingskracht uit op de jeugd.’

Koraal Specht oogt als een gemiddelde Curaçaose volksbuurt met in felle kleuren geverfde vrijstaande huizen met tuinen eromheen. Op de heuvel erboven is de gevangenis van het eiland gelegen, die uitkijkt op de wijk die het meest wordt geassocieerd met het bendegeweld. In die gevangenis wordt erop gelet dat de elkaar bevechtende bendeleden niet bij elkaar op afdeling zitten. Als een bendelid in eigen kring wordt bedreigd in de gevangenis, bijvoorbeeld omdat hij tegen de politie heeft gepraat, wordt hij soms voor zijn eigen veiligheid overgeplaatst naar een cel in Nederland. Ook zijn familieleden lopen dan gevaar.

Om de hoek bij de basisschool in de wijk loopt een jong stel dat na een paar jaar Spijkenisse weer naar hun geboortewijk is teruggekeerd. ‘Het is niet zo dat hier de hele dag wordt geschoten op straat, zoals sommige mensen in Nederland denken’, zegt de vrouw. ‘Wij hebben hier allemaal met elkaar op deze lagere school gezeten. Sommige kinderen uit mijn klas van toen zijn het verkeerde pad opgegaan, een paar zijn al om het leven gekomen. Daar praat je beter niet over.’

Kapper Esmerelda, met ontkroesde dieprood geverfde lokken, vertelt dat ze soms schrikt van het geweld. Ze heeft eens een stel verdwaalde Zweedse toeristen die op klaarlichte dag waren overvallen haar eenmanszaak ingetrokken en de politie gebeld. ‘Ik vond het zo triest voor ze’, vertelt ze.

Als het ze te heet wordt onder de voeten op Curaçao, reizen de bendeleden naar Nederland. Hoofdofficier De Jong: ‘Dan bellen we bijvoorbeeld even naar de politie in Rotterdam. We werken steeds nauwer met Nederland samen in de informatie-uitwisseling, met bijvoorbeeld Infocel Cariben, een gezamenlijke database.’

Curaçao ligt strategisch op de route van Zuid-Amerika naar Europa. De Jong: ‘Als wij de luchthaven Hato afknijpen, gebruiken de drugshandelaren andere routes en sturen ze de cocaïne in containers of per post naar Nederland. Als de drugsvondsten in de Rotterdamse haven toenemen, krijgen we een telefoontje uit Rotterdam. Het is een waterbed.’

Probleem is dat op het kleine eiland informatie gemakkelijk lekt. Bij een intensieve politiecontroledag op drugs halverwege januari verschenen 41 personen niet voor hun al geboekte vlucht naar Nederland. Dat is uitzonderlijk veel, zei de politie.

Strijd tegen de bendes

Het Openbaar Ministerie wil niets weten van wat op Curaçao wordt gezegd, namelijk dat het bendegeweld de autoriteiten boven het hoofd groeit. De Jong: ‘Onze aanpak is intensiever sinds de schietpartij op Hato. We fouilleren preventief op wapens. We pakken bezittingen af, zoals dure auto’s. We willen jongeren laten zien dat het helemaal niet cool is om bij zo’n groep te zitten.’

Om de jongste aanwas van de criminele organisaties te beperken, heeft het OM een Top-C van de veertig jongeren tussen de 12 en 24 jaar met de meeste criminele feiten op hun naam samengesteld, naar analogie van de top-600-aanpak in Amsterdam. De Jong: ‘We proberen hen een tweede kans te geven.’

Zo komt er een begeleidwonenhuis om deze jongens uit hun eigen omgeving te halen. ‘Alle ogen op je gericht’, is het motto. Net als in Nederland moeten onder meer reclassering, hulpverlening, politie en OM nauw samenwerken om het net rond de jongeren te sluiten. ‘Maar in Nederland is alles veel georganiseerder’, zegt De Jong. ‘Veel structuren ontbreken op Curaçao.’

Thyrza Girigorie is namens het OM projectleider van de Top-C-aanpak. De 29-jarige criminologe met een kort krulletjeskapsel en een kordate uitstraling wil resultaten behalen. Misschien iets sneller dan de Curaçaose realiteit toelaat, zo is te zien tijdens overleg met de ‘ketenpartners’ in het gebouw van de nieuwe stichting Ambulante Justitiële Jeugdzorg Curaçao.

Omdat jongere broertjes en zusjes van de jongeren op de lijst vaak in de fout gaan, vraagt Girigorie aan de vertegenwoordiger van de politie om hun hele gezin in de gaten te houden. ‘Het broertje van onze nummer 1 heeft nu een straatroof gepleegd. Hij had sneller opgepakt kunnen worden.’

Ook bespreekt Girigorie een criminele familie die op en neer reist tussen Nederland en Curaçao. De 18-jarige zoon zit vast vanwege het slikken van bolletjes cocaïne. ‘De moeder zet nu haar andere zoons in om op en neer te reizen met cocaïne. Wij willen graag dat de politie meekijkt wat er in dat huis gebeurt.’

Maar die moet roeien met de riemen die ze heeft. Iemand bestraffend toespreken, daar is nog wel tijd voor, maar babysitten, daar passen ze voor. ‘We hebben niet eens genoeg mensen om onze echt taak uit te oefenen’, zegt de vertegenwoordiger van de politie.

Onderwijs

Girigorie ziet nog een ander belangrijk knelpunt. De leerplicht wordt op Curaçao nauwelijks gehandhaafd. ‘Als wij langsgaan bij de jongeren, zien we vaak dat broertjes en zusjes niet naar school gaan. Sommige kinderen zijn analfabeet’, zegt ze.

In arme Curaçaose wijken als Seru Papaya lukt het sommige ouders gewoonweg niet om hun kinderen naar school te sturen. ‘Ze hebben geen geld voor een schooluniform en voor eten voor de kinderen’, zegt Shanny Bitorina, die het buurthuis Seru Papaya bestiert.

Veel kinderen die er wel naar school gaan, kunnen door de honger niet goed opletten. Daarom biedt het buurthuis op schooldagen een middagmaaltijd aan ruim vijftig leerlingen aan. In lichtblauwe poloshirts en spijkerbroeken – hun schooluniform – komen ze tegen half een ‘s middags naar het witgepleisterde gebouw. Dat staat tussen de kleine huisjes met golfplaten daken, die voor Curaçaose begrippen heel dicht op elkaar staan.

Kok Suzet heeft grote pannen rijst en gehaktballetjes in saus gemaakt, en bakbanaan gebakken. In korte tijd is alles op. De eetvoorziening wordt grotendeels betaald met particulier geld. ‘Politici zien we hier alleen tijdens verkiezingstijd’, bromt vrijwilligster Jacalinne, die in de wijk woont. ‘Veel mensen in de buurt zijn werkloos, ze leven van de onderstand. Dat is te weinig om te kunnen leven, laat staan om je kinderen een goede jeugd te bieden.’

‘Als de jongeren geen opleiding afmaken, krijgen ze geen werk en hebben ze geen geld, en dan lonken de drugsgelden’, zegt een moeder in een korte broek, die voor haar huis zit. Een 85-jarige vrouw zegt: ‘De jongeren hier die niets te doen hebben, racen ‘s nachts met hun auto’s. Door de herrie kan ik niet slapen.’

Het buurthuis Seru Papaya organiseert extra leeslessen voor de kinderen met leerachterstanden. Ze proberen jonge meiden ertoe over te halen een zwangerschap zo lang mogelijk uit te stellen. Ze helpen scholieren met hun huiswerk en werkloze jongeren om een sollicitatiebrief op te stellen. ‘We willen de jeugd hier perspectief bieden. We behalen resultaten, maar we komen geld tekort om alles te doen wat we willen doen, ook al werken we alleen met vrijwilligers’, zegt Bitorina. ‘Dat is frustrerend.’

Epiloog

Om het geweld op Curaçao structureel terug te dringen, moeten allereerst de economische en sociale problemen worden aangepakt, denken ze ook bij de familie Jano die in rouw is. Irving Jano wijst op de grote werkloosheid en armoede op het eiland. ‘De makamba’s (Nederlanders, red.) geven nu een heleboel miljoenen uit aan de Syrische vluchtelingen. Onder hen kunnen gevaarlijke terroristen zitten. Ze kunnen beter hun geld naar Curaçao sturen.’

Tante Marvys kijkt naar de rouwkaart van haar overleden nichtje. ‘Als een familielid ziek is, krijg je de tijd om je met diens dood te verzoenen’, zegt ze. ‘Maar dit onheil kwam sneller dan dat ik met mijn ogen kon knipperen. Deze bendeoorlog moet ophouden, iemand moet ze stoppen.’

BENDEOORLOG CURAÇAO

De drie belangrijkste criminele groepen op Curaçao zijn No Limit Soldiers (NLS), Buena Vista City en Army. De bevolking had relatief weinig last van hun criminele activiteiten rond vooral drugshandel tot in 2012 de oorlog losbarstte tussen NLS en Buena Vista, na een geschil over 40 kilo cocaïne. Er waren liquidaties over en weer. Bij de schietpartij bij de vertrekhal van luchthaven Hato in 2014 werden twee bendeleden geliquideerd, ook nietsvermoedende reizigers raakten gewond door rondvliegende kogels. Een corrupte politieman had aan NLS de informatie verstrekt met welk vliegtuig de kopstukken van Buena Vista zouden aankomen.

De groepen worden volgens justitie geleid door dertigers en veertigers. NLS is de grootste met zo’n tachtig man in een piramidevormige structuur, met onderaan de soldaten die bereid zijn voor geld liquidaties uit te voeren. NLS opereert ook op Sint Maarten en in Nederland. De groep heeft haar basis in de wijk Koraal Specht. Buena Vista City, uit de wijk Buena Vista, is kleiner en meer lokaal, maar ook mondjesmaat actief in Nederland.

Bron: Volkskrant