Een reportage van Charlotte Huisman voor de Volkskrant

De Isla-raffinaderij heeft Curaçao werk en geld gebracht. Maar ook vervuiling en gezondheidsklachten. Zaterdag waren de bewoners het zat en gingen de straat op.

De 26-jarige moeder in een rode, korte broek kijkt bezorgd naar haar twee zoontjes van 6 en 4 jaar, die op het erf spelen. Ze lijden aan astma, net als veel andere bewoners in de arme Curaçaose wijk Marchena.

Aan het eind van de stoffige weg zijn de vlammen te zien uit de pijpen van de Isla Raffinaderij, die met de energiecentrale BOO een uitgestrekt industrieel complex vormt in het hart van het eiland.

Het ruikt er naar rotte eieren vermengd met benzinelucht. Veel bewoners hebben gezondheidsklachten door de vervuiling. De uitstoot van zwaveldioxide overschrijdt de gestelde normen, blijkt uit net gepubliceerde metingen van de GGD Amsterdam over het jaar 2014. De jonge moeder wijst naar de mysterieuze groen-bruine aanslag op de muren, die sinds mei op een groot gebied van het eiland neerslaat.

‘Ik zou graag willen verhuizen, maar ik krijg nergens anders een woning’, zegt ze.

Er wordt al langer geklaagd over de uitstoot van de raffinaderij. Maar de bevolking lijkt het nu zat te zijn. Zaterdag zijn er ruim driehonderd mensen gekomen om mee te lopen in een protestmars tegen de vervuiling. ‘De overheid moet ingrijpen’, zegt buurtbewoner Kenneth Valpoort, bestuurslid van stichting Clean Air Everywhere, die met de Stichting Schoon Milieu op Curaçao (SMOC) organisator van de demonstratie is. Meer dan twintig huisartsen in het gebied ondersteunen het protest. Zij bevestigen dat hun patiënten die in de buurt van de raffinaderij wonen, vaker ziek zijn dan anderen.

De jonge voetballertjes van de voetbalclub van Wishi-Marchena lopen mee, theatraal hoestend. Ouders met kinderen op de nabijgelegen middelbare school vertellen dat de leerlingen soms misselijk van de vervuiling naar huis worden gestuurd.

‘Het aantal demonstranten had vijf keer zo groot moeten zijn’,

moppert een echtpaar van in de vijftig.

‘Ik zie hier niemand uit onze buurt, terwijl iedereen klaagt over de groene smurrie. Onze huizenprijzen dalen. De mensen worden ziek en de overheid doet niets.’

De 70-jarige Claudette Hoost sluit zich wel aan, ze woont al haar hele leven in de wijk Marchena.

‘Ik heb een oog verloren door de roet’, vertelt ze. ‘Ik ben astmatisch geworden, ik ben lusteloos en moe.’

Net als veel Curaçaoënaars heeft Hoost een haat-liefdeverhouding met de raffinaderij.

‘Mijn vader heeft er een halve eeuw gewerkt als elektricien. De raffinaderij heeft ons grootgebracht.’ Maar het is erg, vindt ze, dat er in al die jaren nooit wat is gedaan met de oplossingen die zijn aangedragen om de vervuiling terug te dringen. ‘Met goede lucht had ik een beter leven gehad.’

Het is dit jaar honderd jaar geleden dat Shell besloot een raffinaderij te vestigen op Curaçao. In de Tweede Wereldoorlog kwam hiervandaan de brandstof voor de geallieerden. Curaçao voer wel bij deze grote werkgever, tot Venezuela in 1975 de olie-industrie nationaliseerde. Toen de raffinaderij verlies begon te draaien, wilde Shell er vanaf. Voor één gulden deed zij in 1985 de installaties plus een vervuild meer over aan het eilandgebied Curaçao. Sindsdien huurt het Venezolaanse staatsoliebedrijf PDVSA het complex.

Actiegroepen verwijten de overheid dat zij de Venezolanen niet aanspreekt op de vervuiling.

‘Wij denken dat de uitstoot toeneemt omdat er zwaar vervuilde olie wordt verwerkt’,

zegt woordvoerder Marc Verkade van Clean Air Everywhere.

‘Maar de milieu-inspectiedienst is zeven jaar geleden opgehouden de samenstelling van de aangevoerde olie te controleren.’

De bewoners hebben vrijdag hun verhaal gedaan in het parlement. Zij hebben niet alleen last van de roet, maar ook van de andere giftige stoffen die worden uitgestoten, zo blijkt uit de vele onderzoeksrapporten die een omvangrijk dossier vormen. De concentraties van de stoffen benzeen en tolueen overschrijden volgens GGD-metingen vele malen de gezondheidsnormen.

Isla betwist de conclusie van de GGD Amsterdam dat de raffinaderij de hinderwetvergunning overtreedt. De twee meetstations van de Amsterdamse gezondheidsdienst die sinds 2009 in bedrijf zijn, staan volgens hun woordvoerder midden in een industriële zone, waardoor niet duidelijk zou zijn wie de vervuiling veroorzaakt.

Uit eigen metingen van Isla zou blijken dat de uitstoot onder de voorgeschreven 80 microgram per kubieke meter blijft.

‘Onzin’, zegt Verkade. ‘De lucht rond Isla en de energiecentrale bevat meer dan twintig keer meer zwaveldioxide dan die in het Nederlandse Pernis. We weten dat zij de vervuilers zijn. Toen in 2010 de fabriek een keer plat lag, maten we nauwelijks nog vervuiling.’

De Curaçaose regering houdt zich stil. Minister Whiteman (Volksgezondheid) beklemtoonde eerder hoe belangrijk de raffinaderij nog steeds is voor de verzwakte economie op het eiland. Hij zegt niet op de hoogte te zijn van een mogelijke stijging van de uitstoot. Op vragen van de Volkskrant wil de Curaçaose overheid , ook na herhaaldelijke verzoeken, niet antwoorden.

In de Nederlandse Tweede Kamer gaan nu stemmen op om te onderzoeken of de Rijksministerraad druk kan uitoefenen op Curaçao om de vervuiling aan te pakken. Minister Plasterk (Koninkrijksrelaties) heeft tot nog toe betoogd dat dit een voor Curaçao binnenlandse aangelegenheid betreft.

‘Niemand krijgt hierover antwoord van de Curaçaose regering’,

zegt Verkade. Daarom heeft de stichting dit jaar een kort geding aangespannen tegen de regering.

‘Wij willen dat ze gaan meten wat er in de lucht zit en een gezondheidsonderzoek doen onder de bevolking. Ook zouden ze moeten onderzoeken wat er in die groene substantie zit die sinds mei over het eiland wordt verspreid.’

De overheid zou de raffinaderij ook moeten verbieden te fakkelen, het continu verbranden van afvalstoffen.

Het wachten is op de uitspraak. Verkade:

‘Als de overheid niets doet, gaan we naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Curaçao maakt tenslotte deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden. Van ons hoeven Isla en BOO niet dicht maar als de overheid niet handhaaft, voelen de beheerders daar niet de noodzaak om te investeren in minder uitstoot.’

Onder het afdakje van Toko Blauw vertelt de 58-jarige Edwin Rodolpho Valeriaan dat hij aan beide longen is geopereerd. ‘s Nachts heeft hij het benauwd. Maandelijks is hij 185 euro kwijt aan medicijnen. Een lange man met een zwarte muts en lange rastavlechten luistert zwijgend. Als hij wegloopt zegt hij:

‘We moeten niet te slecht praten over de raffinaderij. Ik werk er, en met mij velen op dit eiland.’

Bron: Volkskrant