Martine Vis geeft leiding aan Team Bestrijding Ondermijning
Door: Charlotte Huisman Volkskrant
Politiechef Martine Vis bestrijdt vanaf Curaçao grensoverschrijdende criminaliteit met haar team van Nederlandse en lokale rechercheurs. Nederland investeert twee jaar lang 22 miljoen extra.
Het gonsde van de geruchten maandag op Sint Maarten. Rechercheurs van het Team Bestrijding Ondermijning deden een reeks huiszoekingen en arresteerden een directeur van een beveiligingsbedrijf. Die ondernemer zou nauwe banden hebben met een politicus. Een politicus die bij de laatste verkiezingen meer stemmen had behaald dan verwacht, zeggen deze bronnen.
Politiechef Martine Vis, die leiding geeft aan deze rechercheurs, wil deze geruchten niet bevestigen op haar kantoor op Curaçao. Wel wil ze vertellen over waar haar rechercheurs zich mee bezig houden.
Sinds februari dit jaar leidt de Rotterdamse Martine Vis (47) het Recherche Samenwerkings Team op Curaçao. Het team bestaat uit 120 speurders, zowel vanuit Nederland uitgezonden rechercheurs als lokale politiemensen. De meesten zijn op Curaçao gestationeerd, in een onopvallend kantorencomplex. Dit rechercheteam moet zware georganiseerde en grensoverschrijdende criminaliteit bestrijden op Curaçao, Sint Maarten en Aruba en op de kleinere eilanden Bonaire, Saba en St. Eustatius. Het gaat onder meer om drugshandel, witwassen, mensenhandel en corruptie.
Sinds dit jaar zijn er bovendien 55 extra rechercheurs actief onder Vis’ verantwoordelijkheid, in samenwerking met het Openbaar Ministerie. Dit Team Bestrijding Ondermijning (TBO) moet de verwevenheid van de onder- en bovenwereld aanpakken.
Vis is een kordate, rijzige politievrouw die recht vooruit spreekt, met een onmiskenbaar Rotterdamse tongval. Haar doel is helder. ‘De Caribische eilanden in het Koninkrijk een beetje veiliger maken, in goede samenwerking met de lokale politiekorpsen. Voor de mensen die hier leven en voor de toeristen.’
Martine Vis was sinds 2009 portefeuillehouder Cariben bij de Nationale Politie. Daar was ze onder meer verantwoordelijk voor de samenwerking van politiemensen van de Nederlandse en Caribische korpsen.
En voor de gezamenlijke database van de eilanden en Nederland − over heen en weer reizende drugscriminelen. In die tijd kwam ze al een paar keer per jaar in het Caribische deel van het Koninkrijk. Als districtschef Rotterdam-Zuid had ze bovendien contact met de vrij grote populatie Caribische Nederlanders in dat stadsdeel.
We zien dat de strijd tussen de criminele groepen op de eilanden ook wordt uitgevochten in Rotterdam-Zuid
‘Toch is dat heel anders dan hier echt wonen’, zegt Vis. ‘Ik zag wel al hoe buitengewoon ingewikkeld de situatie is voor Curaçao en Sint Maarten, nu het sinds 10 oktober 2010 autonome landen zijn binnen het Koninkrijk: hoe kun je als zulke kleine landen alles zelf doen? Maar ik stond aan de zijlijn. En toen kwam deze functie voorbij.’
Hoe ziet u de criminaliteit op de eilanden?
‘Er is gelegenheidscriminaliteit, bijvoorbeeld auto’s van toeristen die worden opengebroken. Er worden relatief meer overvallen gepleegd dan in Nederland, gezien het aantal inwoners. We zien dat de strijd tussen de criminele groepen op de eilanden ook wordt uitgevochten in Rotterdam-Zuid.
‘Er is bovendien veel geweld en drugscriminaliteit. De eilanden liggen hier superstrategisch tussen Zuid-Amerika, de Verenigde Staten en allerlei routes naar Europa. De cocaïnejongens zoeken manieren om hun koopwaar te verschepen. Combineer dat met de hoge percentages schooluitval en jeugdwerkloosheid op Curaçao. Dat versterkt elkaar negatief.
‘De lokale politie focust op de operaties van de drugscriminelen en ook op de moorden die eruit voortvloeien. En wij meer op de netwerken. Wij pakken het witwassen van geld aan dat hier plaatsvindt. Onze financiële rechercheurs kijken bijvoorbeeld hoe de geldstromen lopen van een drugslijn. Of wij onderzoeken hoe geld uit de cocaïnehandel wordt geïnvesteerd in huizen of wordt weggesluisd. Financieel rechercheren is hartstikke ingewikkeld.
‘Omdat de eilanden kleinschalig zijn, ontbreken hier bepaalde controlemechanismen, bijvoorbeeld bij sommige banken. Waar in Nederland soms honderd man op de controleafdeling kunnen zitten, is dat hier misschien een man of drie, vier die kijken of er ongebruikelijke transacties plaatsvinden.’
Nederland investeert nu extra in de aanpak van de ondermijnende criminaliteit, omdat de onder- en de bovenwereld te zeer verweven zouden raken op de eilanden. Wat doet het TBO daaraan?
‘De procureur-generaal en ik hebben de gezamenlijke opdracht om twee jaar lang onderzoek te doen naar ondermijning. Wij kijken daarbij niet naar de politieke kant van een zaak. De politie is alleen geïnteresseerd in strafbare feiten. Het doet er voor mij niet toe of de pleger een bankier, een directeur van een overheidsdienst of een politicus is.
‘Problemen met integriteit worden op deze eilanden door sommigen ontkend, door te zeggen: het is hier altijd zo gegaan. Er heerst bovendien onderling wantrouwen, ook vanwege de kleine schaal van de gemeenschappen. Mensen durven niet altijd openlijk te praten, omdat ze niet weten waar de loyaliteit van een ander ligt.
‘Onze bedoeling is uiteindelijk ook om een mentaliteitsverandering teweeg te brengen. Dat mensen het niet normaal vinden dat geld van de overheid in zakken van anderen verdwijnt. Dat dat geld dan niet meer kan worden gebruikt voor beter onderwijs of betere wegen. Zo’n mentaliteitsverandering bewerkstelligen duurt zeker tien jaar.’
Sommige insiders voorspelden dat het Nederlandse politiemensen niet zou lukken om informatie los te peuteren uit de gesloten gemeenschappen.
‘Eerst was er achterdocht, wat doen die lui? Maar er zijn ook veel mensen hier die zeggen: goed dat de corruptie eindelijk wordt aangepakt. Wij vragen onze gesprekspartners: wat vind jij dat er zou moeten gebeuren? Echt niet alleen Nederlanders vinden integriteitsschendingen een probleem. Het is dus niet zo dat niemand met ons wil praten.
‘Onze eerste grote zichtbare actie is de huiszoeking geweest bij directeur Emsley Tromp van de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten in augustus, in oktober was er een zoeking in het kantoor van de Centrale Bank op Curaçao. Tromp wordt verdacht van belastingfraude in de privésfeer en witwassen. Dat doet al iets. Mensen hebben lang gedacht dat iemand als hij onaantastbaar was. Verwondering is het begin van een gedragsverandering.’
Ons grootste succes bij het onderzoek naar geldstromen is de zaak tegen de voormalige Curaçaose premier Gerrit Schotte
Er is de afgelopen jaren ook extra Nederlands geld beschikbaar voor onderzoek naar verdachte geldtransacties. Wat doen jullie daarmee?
‘Het extra financieel rechercheren werpt al vruchten af; bijvoorbeeld naar een bank die wordt gebruikt als faciliteerder van de onderwereld, of een grote Nederlandse crimineel die hier boten en huizen koopt om zijn geld wit te wassen. We hebben bovendien lokale rechercheurs kunnen scholen in deze werkwijze. Wat mij betreft mag dit project langer duren. Bijna alle criminaliteit draait om geld, drugs, mensenhandel, noem maar op. Je moet het geld volgen.
‘Ons grootste succes bij het onderzoek naar geldstromen is de zaak tegen de voormalige Curaçaose premier Gerrit Schotte. Die is dit jaar veroordeeld omdat hij zich heeft laten omkopen. We gaan zeker een poging doen bij het ministerie van Binnenlandse Zaken om geld te krijgen om dit project te verlengen.’
Voor het TBO is slechts tijdelijk geld beschikbaar: 22 miljoen voor twee jaar. Is die tijdelijkheid een probleem?
‘Het kabinet investeert fors met 22 miljoen euro. Het is een eerste stap. Ik verwacht dat we aan het einde van de rit een voorstel tot verlenging doen. Het is een politieke beslissing om daarvoor meer geld vrij te maken. Maar ik begrijp ook dat 11 miljoen euro per jaar extra voor Nederland veel geld is, dat ze ook in andere zaken zou kunnen investeren.’
Boeken jullie succes? Het onderzoek naar de opdrachtgevers van de moord op politicus Helmin Wiels duurt al ruim drie jaar. En ook de casinobaas Francesco Corallo loopt nog vrij rond, terwijl de rechter in het proces tegen de Curaçaose oud-premier Gerrit Schotte heeft gezegd dat Corallo Schotte heeft omgekocht.
‘Wij voeren met weinig mensen, weinig geld en beperkte technische middelen een strijd tegen ontzettend grote criminelen. Je hebt hier niet zoiets als het Nederlands Forensisch Instituut, waar in Nederland de politie snel dna of andere sporen kan laten analyseren. Dan moet je slimmer zijn dan mensen die ontzettend veel geld verdienen met cocaïnehandel.
‘Als een goede rechercheur uit Nederland hier komt werken, zeg ik: ik ben benieuwd of je hier ook goed functioneert, het is hier ingewikkelder werken, je moet creatiever zijn. In Rotterdam is bijvoorbeeld veel meer cameratoezicht. We kunnen er uit ov-chipkaarten reisgedrag lezen, of even bloed laten onderzoeken.
‘Het is voor ons niet lastig om goede rechercheurs te werven. Ze weten dat ze een aantal jaren topsport gaan bedrijven met complexe zaken en weinig middelen. Veel mensen zien dat als een kans.’
Heeft Nederland belang bij meer veiligheid en minder corruptie op de eilanden?
‘Zeker. Nederland en deze eilanden zijn al bijna vierhonderd jaar met elkaar verbonden. Dagelijks landen hier twee grote vliegtuigen van KLM, er is veel verkeer tussen Nederland en de eilanden. Die banden zijn intensief. En ook criminaliteit kent geen grenzen.’
Financiering
Anders dan veel mensen in Nederland denken, betalen de Caribische landen Curaçao, Sint Maarten en Aruba in het Koninkrijk het gros van hun veiligheidsapparaat zelf. Nederland betaalt de kustwacht (35 miljoen euro per jaar) en het Recherche Samenwerkings Team (16 miljoen euro per jaar); en tevens een flexibele pool van ongeveer 40 marechausseekrachten die heen en weer reizen tussen de eilanden. Ook draait Nederland op voor de extra kosten van de uitzending van Nederlandse rechters en officieren van justitie om de gaten in de bezetting op de eilanden te vullen. De Caribische landen betalen elk hun eigen politiekorps, justitieapparaat en gevangenis. Voor twee jaar investeert Nederland nu extra in het aanpakken van ondermijning op de eilanden, bij elkaar 22 miljoen euro.
Team Bestrijding Ondermijning
De Nederlandse minister van Justitie heeft met zijn collega’s van Aruba, Curaçao en Sint Maarten besloten dat de politie, het OM en de rechterlijke macht op de eilanden versterkt moet worden. Het werk begon op Sint Maarten, omdat aanvankelijk werd gedacht dat daar de problemen het grootst zouden zijn met de versmelting van de boven- en onderwereld. Toen al snel bleek dat de rest van het gebied ook kwetsbaar is voor ondermijning, is Curaçao aan het werkgebied toegevoegd. Daarvoor is een team Bestrijding Ondermijning opgericht met 55 rechercheurs. Zij kunnen meerdere onderzoeken tegelijkertijd doen en werken samen met lokale rechercheurs van de Landsrecherche. De procureur-generaal ter plaatse rapporteert twee keer per jaar over de voortgang bij het overleg van de justitieministers van de vier landen in het koninkrijk.
Bron: Volkskrant