Harry Lensink | VrijNederland

Presidenten, musici en voetballers zijn pijnlijk ontmaskerd door de gelekte Panama Papers. Maar ondertussen bloeit de offshore-industrie als nooit tevoren.

‘Als je geld wilt witwassen, moet je eigenlijk meteen een Panamese vennootschap aanschaffen,’ concludeerde Bart Schmitz in 2014. De Officier van Justitie had geprobeerd  informatie los te peuteren in het Midden-Amerikaanse land. Dat was na heel veel gedoe gelukt. Op Aruba vervolgde Schmitz het vastgoedbedrijf Arrowplus Holding SA voor witwassen. Hij wilde de bestuurder van de vennootschap achterhalen, maar die zat in Panama. ‘En het is heel moeilijk om daar een dagvaarding te betekenen.’

Panama is al sinds jaar en dag een geliefde bestemming voor vermogen dat onzichtbaar moet blijven. Sinds gisteren is voor een hele reeks belastingontwijkers en –ontduikers die dekmantel weggevallen, toen de administratie van het juridische advieskantoor Mossack Fonseca op straat kwam te liggen. Het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) onthulde de Panama Papers, waaruit in Nederland de dagbladen Trouw en FD kunnen putten. Sindsdien staat de IJslandse premier Sigmundur Gunnlaugsson in zijn hemd, heeft Lionel Messi iets van zijn glans verloren, blijkt de Oekraïense president Petro Porosjenko de geldwolf waar hij al voor doorging en weten we dat de Russische cellist Sergej Roldoegin fungeerde als money mule voor zijn maatje Poetin.

Panama als financieel camouflagenet zal voor Bart Schmitz geen verrassing zijn geweest. Ik sprak de openbaar aanklager toen ik een paar jaar geleden het geldspoor volgde van de in 2011 vermoordde Nederlandse topcrimineel Stanley Hillis. In die zoektocht kreeg ik zelf een piepklein offshore leakje in handen. De belangen van Hillis waren ondergebracht bij het Arubaanse trustkantoor AMTR van de lokale notabele Stanley Looman. De Amsterdamse drugs- en wapenhandelaar was niet Loomans enige klant, bleek uit een gelekte lijst met Arubaanse Vrijgestelde Vennootschappen (AVV’s) en hun eigenaren, de zogenaamde Ultimate Benifical Owners (UBO’s). Met een beetje spitwerk kwam een uitgebreid internationaal netwerk in beeld, samenklonterend op één adres in Oranjestad. Amerikaanse pornoboeren en tv-dominees, Nederlandse horecatycoons, Kazachstaanse oligarchen en Russische Poetin-vrienden. Bijvoorbeeld Arkady Rotenberg, die gisteren ook opdook in de Panama Papers en een oud judomaatje is van de Russische president. Zijn vliegtuigvennootschap Sunwood Aviation AVV staat geregistreerd bij AMTR.

Maar luiden die kleine en grote onthullingen een kentering in? Zeker.

Tevergeefs verstopt. Maar luiden die kleine en grote onthullingen een kentering in? Zeker, de internationale offshore-industrie heeft de onverdeelde aandacht van financiële waakhonden. Met verdragen, maatregelen en sancties proberen de Financial Action Task Force on Money Laundering, de OESO en de EU meer grip te krijgen op miljarden euro’s die door de parallelle economie stromen. En vaker dan ooit lekken bestanden uit met daarin de namen van honderden bedrijven en particulieren die er alles aan doen om hun geld aan het zicht van overheden te onttrekken. Blijkbaar krijgen sommige betrokkenen gewetenswroeging (of handelen uit minder nobele motieven) en luiden de klok. Eerder kwam het ICIJ al met de Offshore Leaks en de Luxembourg Leaks.

Allen pijnlijke demasqués. Maar door dergelijke lekken loopt het bad niet leeg. Sterker nog, de offshore industrie bloeit als nooit tevoren. Het aantal belastingparadijzen is sinds de jaren zestig toegenomen van dertig tot zeventig vandaag de dag. En het groeit nog steeds: recentelijk is Tibet toegevoegd als financiële vrijhaven. Alleen al op de Britse Maagdeneilanden worden jaarlijks meer dan 50.000 offshore vennootschappen opgericht.

Het staat allemaal te lezen in De offshore wereld ontmaskerd, het proefschrift van oud-FIOD-rechercheur Jan van Koningsveld die vorig op het onderwerp promoveerde. Hij is sceptisch over de aanpak van offshore misbruik. ‘In mijn 25 jaar als rechercheur ben ik nog niet één crimineel tegengekomen die als aandeelhouder zichtbaar was. Die kijken wel uit en schuiven iemand anders naar voren.’

Zo zal het ook gaan na Panama. Vermoedelijk draaien op dit moment trustkantoren in Malta, Mauritius en de Marshalleilanden overuren om nieuwe vennootschappen op te zetten voor hun wakker geschrokken clientèle.

Van Stanley Hillis tot Hamas