Door: Natalie Righton

Minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken heeft Poetins uitspraken over Groot-Rusland verkeerd geïnterpreteerd. De woorden van de Russische president waren in de eerste plaats ‘historisch’ bedoeld en duidden niet op een militair voornemen om het huidige Rusland uit te breiden. Dat blijkt uit een toelichting van de voormalige Shell-topman Jeroen van der Veer aan de Volkskrant.

Van der Veer vormde de bron van Zijlstra’s gewraakte uitspraken. Hij was als president-directeur van Shell bij verscheidene gesprekken met de Russische president aanwezig en sprak daarover later, in 2014, met toenmalig VVD-fractievoorzitter Zijlstra.

Zijlstra’s geloofwaardigheid als minister staat ter discussie nadat hij maandag in een interview met de Volkskrant opbiechtte dat hij een bezoek aan Poetins datsja heeft verzonnen. Zijlstra ‘leende’ het verhaal van Van der Veer en concludeerde uit diens woorden dat er oorlog dreigt met Rusland.

‘Ik kon heel goed horen wat hij verstond onder Groot-Rusland’, zei Zijlstra op een VVD-partijcongres in mei 2016. ‘Want Groot-Rusland is waar hij naar terug wil. En zijn antwoord was: Dat is Rusland, Wit-Rusland, Oekraïne en de Baltische Staten. En Kazachstan was nice to have.’

Verkeerde interpretatie

Zijlstra wordt door zijn coalitiepartners gesteund omdat ‘de inhoud van het verhaal niet ter discussie staat’. De leugen was ‘onverstandig’, oordeelt premier Mark Rutte, maar Zijlstra hoeft niet af te treden.

Het klopt wel dat hij in een breder gesprek met Zijlstra over Poetin heeft gesproken, laat Jeroen van der Veer per e-mail aan de Volkskrant weten. Maar de opmerking van Poetin over Groot-Rusland was ‘historisch bedoeld’: ‘Historisch gezien is Groot-Rusland groter dan huidig Rusland’, schrijft Van der Veer. Hij vindt de interpretatie van Zijlstra ‘dat huidig Rusland graag meer of veel invloed wil in wat Groot-Rusland was, logisch’.

Maar, zegt Van der Veer, die ‘interpretatie in agressieve zin’ is ‘niet aan mij noch mijn woordgebruik’. Van der Veer herkent zich ook niet in het citaat over Kazachstan. ‘Hoe ik de specifieke landen destijds aan Zijlstra heb verteld, herinner ik mij niet. Maar de term ‘nice to have’ is niet een zegswijze van mij.’

‘Uitermate onwaarschijnlijk’

Als Zijlstra zijn bron heeft geloofd, vraag ik me af hoe goed beslagen hij ten ijs komt als minister
Gijs Kessler, Rusland-specialist

Het rijtje landen dat wordt genoemd maakte vroeger inderdaad deel uit van een groot Russisch Rijk. Het is geen geheim dat Poetin daar trots op is. Maar Ruslandkenners achten het onwaarschijnlijk dat hij zijn militair-strategische dagdromen in Zijlstra’s aangehaalde bewoordingen heeft gedeeld met niet-Russische gasten.

‘Dat is uitermate onwaarschijnlijk’, zegt bijvoorbeeld Rusland-specialist Gijs Kessler van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis Amsterdam. ‘Als Zijlstra zijn bron heeft geloofd, vraag ik me af hoe goed beslagen hij ten ijs komt als minister. Een andere mogelijkheid is dat hij op deze manier zijn politieke visie op Poetin objectiviteit probeert te verlenen. Beide kanten op pleit dit niet voor hem.’

De woordvoerder van het Kremlin heeft nog niet gereageerd op vragen van de Volkskrant over de juistheid van de woorden die aan Poetin zijn toegeschreven. Het Russische persbureau Interfax schrijft wel dat Zijlstra heeft toegegeven dat hij ‘twaalf jaar lang heeft gelogen over zijn aanwezigheid bij een bijeenkomst met de Russische president Vladimir Poetin’.

Identiteit van de bron

Minister Halbe Zijlstra wilde niet dat de Volkskrant zou onthullen dat Van der Veer de bron was van wie hij deze informatie hoorde, omdat hij Van der Veer en Shell dan mogelijk in problemen zou brengen. Van der Veer heeft zondag aan de Volkskrant bevestigd dat hij de bron was, maar verzocht om dat off the record te houden. De Volkskrant heeft daar aanvankelijk mee ingestemd, maar wel vermeld dat het volgens goed ingevoerde bronnen om Van der Veer ging.

Maandag bleek dat minister Zijlstra het contact tussen de Volkskrant en Van der Veer opvoert als bewijs dat hij de waarheid heeft gesproken over Poetin. ‘De bron die me over het citaat van Poetin vertelde, heeft de gebeurtenissen vertrouwelijk bevestigd aan de Volkskrant en stelt het op prijs dat ik de anonimiteit waarborg’, zegt Zijlstra tegen het ANP.

Ook VVD-premier Rutte en coalitiegenoten Alexander Pechtold (D66), Sybrand Buma (CDA) en ChristenUnie-buitenlandwoordvoerder Joël Voordewind verklaarden publiekelijk, op aangeven van Zijlstra zelf, dat de minister de inhoud van Poetins woorden correct heeft weergegeven. Dit terwijl de Volkskrant weet dat Van der Veer de woorden van Poetin anders interpreteerde, en Zijlstra die dus heeft aangedikt tot geopolitiek dreigende taal.

De Volkskrant vermeldt Van der Veers identiteit en precieze woorden daarom nu wel. ‘Nu minister Zijlstra zelf heeft onthuld dat de Volkskrant met de bron heeft gesproken, en ons contact met hem ook nog opvoert als bewijs dat hij Poetins woorden correct heeft weergegeven, zijn wij gedwongen alles openbaar te maken’, zegt hoofdredacteur Philippe Remarque.

Zijlstra, zijn diplomatieke ervaring en zijn leugen

Halbe Zijlstra geeft leugen toe: ontmoeting met Poetin heeft nooit plaatsgevonden
Minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken heeft jarenlang gelogen over een ontmoeting met Vladimir Poetin. In tegenstelling tot zijn eerdere beweringen was de VVD’er in 2006 niet aanwezig op een bijeenkomst met de Russische president in diens buitenhuis. Premier Mark Rutte is al ‘enkele weken’ op de hoogte van het nepverhaal.

Zat Halbe Zijlstra nu wel of niet met Poetin in een buitenhuis?
Het werd door de VVD als een van de bewijzen aangevoerd dat de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken – Halbe Zijlstra – echt wel buitenlandervaring heeft: Zijlstra zat ooit samen met president Poetin en Shell-topman Jeroen van der Veer in een buitenhuis in Rusland. Maar dat verhaal wordt ontkend door Shell.

De wereld volgens Halbe Zijlstra
Hoon. Besmuikt gelach. Opperste verbazing. Het waren de eerste reacties nadat duidelijk was geworden dat Halbe Zijlstra de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken werd. Hij stond niet bekend om zijn buitenlandervaring, had nauwelijks een diplomatiek netwerk en had door zijn achtergrond eerder affiniteit met onderwijs, cultuur en zorg. Lees dit stuk uit oktober terug. (+)

Bron: Volkskrant